Στην Αθήνα του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα μέσα στο ιδεολογικό πλαίσιο του κλασικισμού, καλλιεργήθηκε ένα εξαιρετικής σημασίας - για τη συνθετική αυτοδυναμία του και την αισθητική συνοχή του - αρχιτεκτονικό ολοκλήρωμα της αστικής αρχιτεκτονικής. Αυτό ήταν ένα σχεδόν άγνωστο φαινόμενο για τα δεδομένα του παρακμάζοντας εκλεκτικισμού των περισσοτέρων ευρωπαϊκών πόλεων. Στον παρόντα τόμο (που αποτελεί ανασυγκροτημένη έκδοση εκείνης του 1987) δεν παρουσιάζεται απλώς - όπως έχει γίνει στο παρελθόν - ένα «εικαστικό πανόραμα» του φαινομένου. Αντίθετα, επιχειρείται μια τεκμηρίωση - εμπλουτισμένη με σχέδια και φωτογραφικό υλικό - στα επίπεδα της λειτουργίας, της μορφής, των οικοδομικών και των αισθητικών λεπτομερειών, ενός συνεχώς μεταλλασσόμενου αρχιτεκτονικού «γραμματολογίου». Με τον τρόπο αυτό, ανατέμνονται κτίρια της ιδιωτικής δημιουργίας, πολλά από τα οποία δυστυχώς έχουν κατεδαφιστεί. Στο σύνολό τους τα κτίρια αυτά ανέδειξαν τη μοναδικότητα του αθηναϊκού αστικού τοπίου γύρω στο 1900. Ακόμη στη μελέτη των στοιχείων τους, λαμβάνεται υπόψη και η κοινωνία της εποχής (ανάγκες ζωής, νοοτροπίες και αισθητικές). Έτσι, στον τόμο αυτό, εκτός από την επιστημονική, προβάλλεται και μια ηθογραφική στάση απέναντι στην πλέον αντιπροσωπευτική εκδήλωση του νεότερου αθηναϊκού πολιτισμού.