«Κάθε εποχή έχει τα βιβλία που της αξίζουν». Η παράφραση του γνωστού αποφθέγματος, που κανονικά αναφέρεται στους πολιτικούς ηγέτες, δεν αποτελεί απαραίτητα έκφραση κάποιου είδους ιστορικού πεσιμισμού, αλλά αποδίδει στα γραπτά κείμενα το χαρακτήρα κατόπτρων όπου αντανακλώνται το πνεύμα και το ήθος της περιόδου που τα γέννησε. Τόσο τα Θέματα αρχαίων ελληνικών (που επανεκδόθηκαν πρόσφατα σε μεταγλωττισμένη μορφή από τις Εκδόσεις της Εστίας) όσο και η Σύνταξη της αρχαίας ελληνικής γλώσσας του Νικόλαου Τζουγανάτου είναι γεννήματα μιας εποχής που θεωρούσε τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό αξιοθαύμαστο επίτευγμα κι όχι τουριστική ατραξιόν θεμέλιο λίθο της κι όχι μπαγιάτικο λείψανο πηγή έμπνευσης κι όχι εργαλείο εκπαιδευτικού βασανισμού καύχημα κι όχι εθνικιστικό λάβαρο. Έτσι, αυτά τα διδακτικά εγχειρίδια μυούν τον αναγνώστη, πολύ πιο βαθιά από τη στοιχειώδη κατανόηση ενός αρχαιοελληνικού κειμένου, στις πιο λεπταίσθητες αποχρώσεις μιας γλώσσας πολύχρωμης και ζωντανής. Από αυτή την άποψη είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ν. Τζουγανάτος κατά την επιλογή των παραδειγμάτων του δεν περιορίζεται στην αθηναϊκή πεζογραφική παραγωγή, αλλά συνεξετάζει παλιότερα πεζά αλλά και ποιητικά κείμενα. Σκοπός του δεν είναι να απαριθμήσει, να περιγράψει και να μεταδώσει με συνοπτικό και μνημοτεχνικό τρόπο τα συντακτικά φαινόμενα, αλλά να εξηγήσει ιστορικά την προέλευση και τη μετεξέλιξή τους. Γράφει, λοιπόν, στην ουσία ένα «ιστορικό συντακτικό» (αντίστοιχο του εξαίρετου πονήματος του Παναγή Λορεντζάτου), που και μόνον η αποκλειστική στόχευσή του στον υποτακτικό λόγο, στο πιο σύνθετο και αποκαλυπτικό τμήμα της σύνταξης, μαρτυρεί τις έντιμες προθέσεις του. Πολύ συχνά κρίνει καθιερωμένους συντακτικούς όρους και δεν διστάζει να αντιπροτείνει τολμηρούς νεόπλαστους, πειστικά τεκμηριωμένους, χωρίς εντούτοις η τόλμη του να εκτρέπεται σε αλαζονεία, αφού πάντα βασίζεται στην υπάρχουσα βιβλιογραφία και παραπέμπει σε δόκιμα επιστημονικά έργα.

Η παρούσα έκδοση προσφέρει στις νεότερες γενιές αυτόν το θησαυρό στην προσιτότερη δυνατή μορφή, χάρη στη μεταγλώττιση που πραγματοποίησε ο φιλόλογος Ηλίας Τσιριγκάκης.