Στη θέση της αρχαίας πόλης του Βυζαντίου ιδρύθηκε το 324 μ.Χ. η Νέα Ρώμη, η Κωνσταντινούπολη, η οποία αποτέλεσε στο εξής το κέντρο ενός πανίσχυρου, αχανούς και ετερογενούς κράτους, που κάποια στιγμή εκτεινόταν από το Γιβραλτάρ ώς τον Ευφράτη. Το κράτος αυτό, η «Βυζαντινή Αυτοκρατορία», διαμόρφωσε τον λαμπρό πολιτισμό που αποκαλούμε βυζαντινό. Μολονότι είναι ουσιαστικά αδύνατο να δώσει κανείς σε έναν τόμο τον απολογισμό του πολιτισμού αυτού, που καταύγασε την οικουμένη πάνω από χίλια χρόνια, ο συγγραφέας πετυχαίνει το σκοπό του με μια πρωτότυπη μέθοδο: αδέσμευτος ιδεολογικά από οποιαδήποτε συγκεκριμένη φιλοσοφία της Ιστορίας, χωρίς να υπερτονίζει ορισμένους παράγοντες εις βάρος άλλων, εξετάζει τις βασικές πλευρές της βυζαντινής «πραγματικότητας» υπό το πρίσμα ενός Βυζαντινού, και μάλιστα μέσου ανθρώπου, όχι διανοουμένου. Η θεματική προοπτική του καλύπτει θεμελιώδεις τομείς: λαούς και γλώσσες, κοινωνία και οικονομία, την εξαφάνιση και την αναβίωση των πόλεων, τους αιρετικούς, το μοναχισμό, την εκπαίδευση, τις πεποιθήσεις της εποχής για τον ορατό και τον αόρατο κόσμο, για το καλό και το κακό, για την ανθρωπότητα, το παρελθόν και το μέλλον της, για την ιδανική ζωή καί, τέλος, τη  βυζαντινή κληρονομιά (λογοτεχνία, τέχνη, αρχιτεκτονική).